Tabak wordt gerookt, gekauwd of gesnoven. De meest gebruikte vorm is sigaretten of shag roken. Tabak wordt soms gerookt in een pijp of waterpijp. Hiervoor gebruikt men soms fruittabak. Fruittabak is net zo schadelijk als gewone tabak. Ook het roken in een waterpijp is schadelijk. Het water filtert namelijk niet genoeg schadelijke stoffen. Het kauwen en snuiven van tabak gebeurt minder. Snuiftabak is een heel fijn poeder.

Via de longen wordt de stoffen in de tabaksrook opgenomen in het lichaam. De nicotine wordt tussen de zeven tot tien seconden door het bloed naar de hersenen gevoerd waar het effect heeft. Verschillende bestanddelen in rook hebben effect op het lichaam.

De effecten van tabak zijn nogal persoonsgebonden.
Gewenste effecten worden ook bepaald door de mate van geestelijke en lichamelijke afhankelijkheid. Voor een deel bestaan de positieve effecten van tabak uit het opheffen van ontwenningsverschijnselen van de rookverslaving. ​​​​​​​Tabak heeft effecten die zowel een voordeel als een nadeel kunnen zijn. Denk bijvoorbeeld aan verminderde eetlust en versnelde stofwisseling.

Gewenste effecten van tabak

• Bij lichte dosis opwekkend, milde stimulatie, opgewekt.
• Bij lichte dosis het bevorderen van de concentratie, leren.
  Met een lichte dosis bedoelen wij één of twee sigaretten per dag.
  Bij hogere doseringen geldt het tegendeel.​​​​​​​
• Ontspannen, rustig. (Bij daling nicotine in bloed juist weer onrustig)
• Gevoel van algemene voldoening en welbevinden door het activeren van het beloningssysteem in de hersenen.

Ongewenste effecten van tabak

• Lichamelijke afhankelijkheid.
• Geestelijke afhankelijkheid.
• Roken is zeer verslavend. Uit onderzoek blijkt dat nicotine, de stof die in tabak zit, net zo verslavend is als heroïne en cocaïne.
• Het risico op schade van de lichamelijke gezondheid.
• Verminderde of slechte lichamelijke conditie / uithoudingsvermogen.
• Hoesten
• Kortademig.
• Stinken naar rook (van onder andere haren, kleding en huiskamer).
• Klachten vanuit sociale omgeving.
• Ontwenningsverschijnselen, zoals: gespannen-, rusteloos- en prikkelbaarheid, slapeloosheid en lichamelijke klachten zoals bijvoorbeeld buik- en hoofdpijn.
• Vicieuze cirkel van rustgevende werking van tabak: tabak maakt onrustig, roken neemt die gevoelens heel even weg om ze daarna versterkt terug te laten komen, waardoor je weer gaat roken om je rustig te voelen. En dat gaat dan steeds zo door.
• In hoge doseringen is nicotine dodelijk. Geconcentreerde nicotine wordt ook wel ingezet als insecticide. Symptomen van nicotinevergiftiging zijn onder meer misselijkheid en braken.
• Wondgenezing verloopt moeizamer en complicaties na bijvoorbeeld een operatie komen vaker voor bij rokers.